معنی داعی کبیر

داعی کبیر. [ی ِ ک َ] (اِ مرکب) در اصطلاح باطنیان، خاصه صباحیه یعنی پیروان حسن صباح یا پیروان «دعوت جدیده » مرتبه ای از مراتب و درجات هفتگانه ٔ سیر است که: سوس و رفیق و لاصق و فدائی از آن جمله است و ظاهراً این اصطلاحات خاص این دسته است که با اصطلاحات دیگر پیروان اسماعیلیه تفاوتی دارد. رجوع به اسماعیلیه شود.

داعی کبیر. [ی ِ ک َ] (اِخ) حسن بن زید علوی بن محمدبن اسماعیل بن حسن بن زیدبن حسن بن علی صاحب طبرستان و او بسال 250 هَ. ق. در طبرستان ظاهر شد و پس از آنکه طبرستان را قبضه کرد در 270 وفات کرد و برادر اوداعی الی الحق محمدبن زید بجای او نشست. حسن راست: کتاب الجامع فی الفقه. کتاب البیان. کتاب الحجه فی الامه. (الفهرست ابن الندیم). اولین از علویان طبرستان از (250 تا 270هَ. ق.). چون مستعین بخلافت متمکن شد داعی الحسن بن زید العلوی بطبرستان بیرون آمد و کارش قوی شد. (مجمل التواریخ و القصص ص 362). و جماعتی حسنیان با حسن بن زید الداعی بطبرستان آمدند در شهورسنه ٔ مأتین وخمسین و حسن بن زید اندر فرمان دادن و شوکت و عظمت بماند نوزده سال و شش ماه تا فرمان یافت در شهور سنه ٔ سبعین ومأتین. (مجمل التواریخ و القصص ص 459).
پس از آنکه مردم طبرستان از بیداد جابربن هارون خادم محمدبن عبداﷲبن طاهر و سلیمان بن عبداﷲبن طاهر و پیشکار وی محمدبن اوس بلخی بجان آمدند دست توسل بدامن دعاه علوی که بدشمنی و خلاف با بنی عباس وعمال ایشان برخاسته بودند دراز کردند و بهمین عزم یکی از سادات مقیم رویان را که از اولاد زیدبن امام حسن مجتبی بود بقبول بیعت خواندند اما علوی مزبور که محمدبن ابراهیم بن علی بن عبدالرحمن بن القاسم بن الحسن بن زیدبن حسن بن امیرالمؤمنین علی علیه السلام نام داشت چون خود را برای این امر خطیر شایسته نمیدانست تکلیف ایشانرا نپذیرفت و شوهر خواهر خویش را که در ری اقامت داشت لایق این مهم معرفی کرد و اهل رویان را بدعوت او هدایت نمود. شورشیان بریاست عبداﷲبن وندا امیدنامه ای به آن علوی یعنی حسن بن زید که او نیز از فرزندان امام حسن بود به ری فرستادند و او را برویان دعوت کردند، حسن بن زید در 25 رمضان سال 250 بقصبه ٔ کلار ازآبادیهای سرحدی بین گیلان و طبرستان (در جلگه ٔ کلاردشت حالیه) آمد و مردم با او بیعت کردند و حسن لقب داعی الخلق الی الحق یا داعی کبیر یافت و مؤسس سلسله ٔ علویان طبرستان شد. حسن بن زید پس از استیلا بر رویان وچالوس و ری جمعی از دعاه علوی را بعنوان دعوت باطراف دیلم و طبرستان فرستاد و مردم گروه گروه به او پیوستند، از جمله عده ای از بزرگان دیلم بخدمت او درآمدندو کار حسن سخت بالا گرفت. محمدبن اوس یکی از سران سپاهی خود را بدفع حسن فرستاد ولیکن داعی بسهولت او رامنهزم نمود و در 23 شوال 250 به آمل وارد شد و از آنجا حکامی بر کلار و رویان و چالوس تعیین نمود.
مدعی بزرگ حسن بن زید در مازندران امیری بود از خاندان اسپهبدان آل قارن بنام قارن بن شهریار اما در جنگی که بین داعی از یک طرف و قارن بن شهریار و سلیمان بن عبداﷲبن طاهر درگرفت فتح نصیب داعی شد و داعی لشکر دیگری را که محمدبن طاهر بیاری عم خود سلیمان فرستاده بود نیز بشکست و قارن به پناه داعی آمد. حسن در فاصله ٔ رمضان 250تا ذی الحجه ٔ 253 تمام طبرستان و قسمت مهم دیلم و ری را بتصرف آورد و عمال بنی عباس را از همه جا راند و علویان بر اثر پیچیدن صیت شوکت حسن بن زید از اطراف، حتی از حجاز و شام و عراق بطبرستان آمدند و درین خطه مقیم شدند.
در فاصله ٔ سال 253 تا255 داعی که عزم تسخیر گرگان و خراسان داشت از دو سردار ترک معتز خلیفه موسی بن بغاالکبیر و مفلح شکست خورد و ری و قزوین و ساری و آمل را از دست داد، اما سرانجام در 22 رمضان سال 255 بآمل برگشت و طرفداران پراکنده ٔ خود را گرد ساخت و گرگان را نیز فتح کرد و بتصرفات خود افزود. در سال 259 یعقوب طاهریان را برانداخت و متصرفات او در خراسان با متصرفات داعی مجاورت یافت و چون یکی از معارضان یعقوب به پناه داعی رفته بود یعقوب در بهار سال 260 وارد گرگان شد و داعی که تاب مقاومت نداشت بگریخت و به دیلم رفت. یعقوب عمالی به آنجا گماشت و بازگشت اما پس از بازگشت وی داعی بار دیگر بیاری مردم دیلم بطبرستان رجعت نمود و در 263 گرگان را مجدداً بتصرف درآورد و این دفعه هیبت اودر دلها از سابق بیشتر شد و دولت او استحکام گرفت. در سال 266 پسر و جانشین اسپهبد قارن یعنی اسپهبد رستم با حکمران نیشابور احمدبن عبداﷲ خجستانی که پس ازمرگ یعقوب بر آنجا استیلا یافته بود همدست شدند تا داعی را از گرگان و طبرستان برانند. اما داعی بکمک برادر رشید خود محمدبن زید اسپهبد رستم را مغلوب کرد. خجستانی نیز پس از غارت آبادیهای گرگان بنیشابور برگشت. حسن بن زید در سال 269 بیمار شد و یکسال بیمار بود تا آنکه در روز دوشنبه سوم رجب سال 270 پس از 19 سال و هشت ماه امارت وفات یافت و برادرش محمدبن زید جای او را گرفت. (از تاریخ عمومی عباس اقبال ج 1 صص 115- 117) (تاریخ طبرستان ابن اسفندیار). و نیز رجوع به تاریخ سیستان ص 219 و 223 و 224 شود.

داعی. (اِخ) رجوع به علی بن محمد داعی شود.

داعی. (ع ص، اِ) دعاگوی. دعاکننده. (مهذب الاسماء):
ای ملکوت و ملک داعی درگاه تو
ظل خدایی که باد فضل خدایت معین.
خاقانی.
ای داعی حضرت تو ایام
گرچه نکنم دعا مقسم.
خاقانی.
مرا خدیو جهان دی مراغه ای میخواند
ولیک هیچ بدان نوع و طبع داعی نیست.
خاقانی.
سالی نزاع در میان پیادگان حاج افتاده بود داعی نیز همراه و پیاده بود. (گلستان).
دی بامید گفتمش داعی دولت توام
گفت دعا بخود بکن گر به نیاز میکنی.
سعدی.
بعد از دعا نصیحت داعی بیغرض
نیکت بود چو نیک تأمل کنی در آن.
سعدی.
شاکر نعمت به هر طریق که بودیم
داعی دولت به هر مقام که هستیم.
سعدی.
|| خواننده. (مهذب الاسماء). ندا کننده: فرستاده که خدا ازو خشنود بود و داعی مردم بود بسوی او و میخواند مردم را به او. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 308).
مرغ تو خاقانی است، داعی صبح وصال
منطق مرغان شناس شاه سلیمان رکاب.
خاقانی.
زو دیو گریزنده و او داعی انصاف
زو حکمت نازنده و او منهی الباب.
خاقانی.
وفا باری از داعی حق طلب کن
کزین ساعیان جز جفایی نیابی.
خاقانی.
- داعی حق را اجابت کردن، مردن.
- داعی الفلاح، مؤذن.
- داعی اﷲ، رسول خدا (صلعم). (منتهی الارب).
- داعی اﷲ، مؤذن. (منتهی الارب).
|| مبلغ. آنکه بدینی یا مذهبی خواند. آنکه دعوت کند بدینی و یاطریقه ای: و مردی بود باطنی، نام او ابونصربن عمران که سری بود از داعیان شیعیان... و آن مرد داعی را در شب بر چهارپائی نشاندند و بردند. (فارسنامه ٔ ابن البلخی چ اروپا ص 119). و میخواهم که هر که از داعیان و سراهنگان و معروفان اتباع تواند جمله را بخوانی. (فارسنامه ٔ ابن البلخی چ اروپا ص 90). || مرتبتی از مراتب و درجات هفتگانه نزد باطنیان. رتبتی برتر از مأذون و فروتر از حجت نزد باطنیان.پنجمین از مراتب و درجات هفتگانه ٔ اسماعیلیان و درجات هفتگانه این است: رسول (ناطق). وصی (اساس). امام.حجت. داعی. مأذون. مستجیب. گاه داعی و مأذون را نیز بدو درجه ٔ فرعی تقسیم کنند و داعی محدود و داعی مطلق گویند و همچنین مأذون محدود و مأذون مطلق. و در مراتب، حجت فرع است مر امام را واصل است مر داعی را و داعی فرع است مر حجت را و اصل است مر اهل دعوت را. ج، دعاه. نیز رجوع به اسماعیلیه و رجوع به جامعالحکمتین ناصرخسرو ص 110 و 155 و 138 و 210 شود:
مردم شوی بعلم چو مأذون کاو
داعی شوی بعلم ز مأذونی.
ناصرخسرو.
حجت و برهان مجوی جز که ز حجت
چون عدوی حجتی و داعی و مأذون.
ناصرخسرو.
|| خواهنده ٔ نیکی. خواهنده و طلب کننده. (غیاث) (آنندراج). || قصدکننده. (غیاث) (آنندراج). || اقتضاکننده. (غیاث) (آنندراج). || باعث. سبب. علت. غایت.

داعی. (اِ) (داع، و الاشهر داعی) لقبی بزرگان علویان راست به طبرستان و جز آن و گاهی داعی الی الحق گویند و داعی را در اشارت به رئیس اعلایشان بکار برند. (النقود العربیه ص 135).

داعی. (اِخ) رجوع به یوسف الداعی شود.

داعی. (اِخ) (ملا...) برادرملک طیفور بیک و این ملک طیفور بیک از تلامذه ٔ شیخ علی عبدالعال بوده است. (آتشکده ٔ آذر ص 242 چ افست).

داعی. (اِخ) ظاهراً از مردم قرن هفتم هجری است. مرحوم قزوینی در کتاب شدالازار حاشیه ٔ ص 145 آرد: استاد فخرالدین ابومحمد احمدبن محمود (بنقل از طبقات القراءجزری ج 1 ص 138) بر اصحاب داعی قرائت کرده است و این فخرالدین ابومحمد در 18 ذی القعده سال 732 به شیراز مرده است و گور او آنجا مشهور است. (شدالازار ص 145).

داعی. (اِخ) از مردم سرخس خراسان بعهد شاه اسماعیل صفوی. او راست:
هردم از ناخن خراشم سینه ٔ افکار را
تا ز دل بیرون کنم غیر از خیال یار را.
(قاموس الاعلام ترکی).

داعی. (اِخ) ابوعبداﷲ محمدبن زیدبن اسماعیل المعروف بحالب الحجاره (لشدته و قوته و صلابته) ابن الحسن بن زیده محمدبن اسماعیل بن الحسن بن زیدبن الحسن بن امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب ملقب به الداعی الی الحق پس از درگذشت برادرش حسن بن زید جای او را گرفت. ابوالحسین احمدبن محمدبن ابراهیم المعروف بقائم که داماد حسن بن زید بود بدخترش (ام الحسن وام الحسین) در روزگار بیماری حسن بن زید از وی دستوری یافت که برای محمدبن زید بیعت بگیرد اما چون داعی درگذشت خود مدعی شد و مردم را بدعوت خود خواند و دو ماه امارت داشت تاسرانجام بدست محمدبن زید برافتاد. در سال 272 محمدبن زید از حاکم ری که ترکی بود از دست نشاندگان بنی عباس شکست یافت، رافعبن هرثمه که از اصحاب احمدبن عبداﷲ خجستانی بود، بتحریک اسپهبد رستم بن قارن که از دست داعی فراری بود به گرگان حمله برد. داعی پس از مدتی کوشش چون تاب مقاومت ایشان نداشت سرانجام به سال 274 از جلوی ایشان گریخت و به کجور و دیلمان پناه برد و تا سال 277 در دیلمان بود و در این تاریخ از مردم دیلم مدد گرفت عامل رافع را از طبرستان بیرون کرد ولی بعلت کثرت دشمنان که به رافع ملحق شده بودند حریف او نشد تا وقتیکه رافع چند بار از لشکریان معتضد خلیفه در ری و از سپاهیان عمرولیث شکست خورد و علی رغم خلیفه در سال 283 به محمدبن زید توسل جست و بنام او خطبه خواند. داعی بظاهر بیعت او را پذیرفت ولی باطناًاز قدرت او خشنود نبود و با او بهمین حال معامله میکرد تا اینکه سرانجام عمرولیث در سال 283 رافع را شکست سختی داد و رافع به خوارزم گریخت و آنجا کشته شد و داعی از جانب این مدعی پرزور و فتنه جو خلاص یافت وبار دیگر از گیلان تا گرگان امر محمدبن زید را گردن نهادند. تا سال 287 یعنی سال غلبه ٔ امیر اسماعیل سامانی بر عمرولیث، داعی دیگر گرفتاری مهمی نداشت در این تاریخ که خراسان بتمامی ضمیمه حوزه ٔ حکومتی سامانیان شد چون داعی میدانست که سامانیان عمال مستقیم خلفای عباسی هستند و دیر یا زود بفکر برگرداندن گرگان وطبرستان به امر خلیفه خواهند افتاد پیشدستی کرد و به عزم جلوگیری از اندیشه های امیراسماعیل سپاهیانی ازگرگان گردآورد. اسماعیل لشکری آراسته بهمراهی محمدبن هارون سرخسی از سرداران خود بجلوی داعی فرستاد و در قدم اول داعی در معرکه تیر خورد و کشته شد. محمدبن هارون در شوال سال 287 سر او را با پسرش به بخارا فرستاد و جرجان و طبرستان را مطیع امیر اسماعیل سامانی کرد. (از تاریخ عمومی مرحوم اقبال ص 117 تا 119).

داعی. (اِخ) اصل وی از انجدان توابع مذکوره است طبع خوشی دارد. ازوست:
آمدی رفت ز خود دل بکنارم بنشین
بنشین تا بخود آید دل زارم بنشین
دل من بردی و اینک پی جان آمده ای
بنشین تا بتو آنهم بسپارم بنشین
تا آن سر زلف تابدارش زده است
ماند بکسی دلم که مارش زده است
آزار دل عاشق مسکین چه کنی
او راچه زنی که روزگارش زده است.
(آتشکده ٔ آذر چ افست ص 237).
صاحب قاموس الاعلام ترکی آرد: داعی از مردم انجدان و از مضافات قم و برادر ملک طیفور انجدانی است و سپس دو بیت اول مذکور در آتشکده را آورده است، اما لطفعلی بیک آذر در آتشکده ملاداعی برادر ملک طیفور را شاعر دیگری دانسته است. رجوع به داعی (ملا...) شود.

داعی. (اِخ) (شاه...) (یا داعی شیرازی) فخرالعارفین سیدنظام الدین محمودبن حسن الحسنی، ملقب به داعی الی اﷲ، شاه داعی، داعی. از سادات حسنی شیراز و از نوادگان داعی صغیر است. داعی صغیر چهارمین امیر سلسله ٔ علویان طبرستان است مقتول 316 هَ. ق. و از سادات حسنی است و ناچار نواده ٔ او شاه داعی نیز بر خلاف گفته ٔ تذکره نویسان از سادات حسنی خواهد بود نه حسینی و خود وی نیز در مقدمه ٔ نثری دواوین خویش را صریحاً حسنی گفته است، همچنانکه انتساب به داعی صغیر نیز تصریح خود اوست و تخلص «داعی » نیز از این ممر مختار وی گشته. این تخلص در قسمت اعظم اشعار وی آمده است، اما بعدها علاوه بر تخلص داعی ظاهراً بمناسبت لقب نظام الدین تخلص «نظامی » را نیز برگزیده است. وفات شاه داعی سال 810 هَ. ق. است. در سال وفات وی صاحبان تذکره را اتفاقی نباشد، فسائی در فارسنامه گوید که به سال هشتصد وشصت و اند در شیراز درگذشته است. نائب الصدر در طرائق الحقایق گوید به سال 867 یا 869 وفات یافته است وهدایت سال 867 را انتخاب کرده و فرصت الدوله در آثارعجم متذکر سال 870 هَ. ق. است. و این اخیر با توجه بمنقورات سنگ متصل سنگ مزار داعی در شیراز ظاهراً قطعی ترین تاریخ فوت داعی است. شاه داعی در شیراز از مادر بزاده و در اوان جوانی دست ارادت بشیخ مرشدالدین ابواسحاق داده است و سپس به اشارت این راهنما قصد کرده است که بلنگر شاه قاسم انوار و یا بقعه ٔ شاه نعمهاﷲ ولی برود و سپس بایزید بسطامی در عالم خواب وی را وامیدارد که به ماهان سفر کند و داعی به اتفاق سیدسراج الدین یعقوب برادر مهتر خود و شجاع الدین عزیز از سادات انجو و یک دو ملازم عازم کرمان میشود و با تحمل دشواریهای بسیار بدانجامیرسد و درک محضر شاه نعمهاﷲ ولی میکند و لبریز از جذبات عرفانی ربانی و سرشار از فیض انوار پیری روحانی به شیراز باز میگردد و این سفر علی التحقیق پیش از سال 834 هَ. ق. است که سال درگذشت شاه نعمه اﷲ ولی است و پس از سال 826 هَ. ق. که آغاز شاعری داعی است. خود وی درباره ٔ این سفر ظاهری و سیر معنوی گوید:
شدم بخطه ٔ کرمان و جانم آگه شد
که مرشد دل من شاه نعمهاﷲ شد
چو نور دینش لقب از سماء عزت بود
کسی که قدح درو کرده است گمره شد
مرا اگرچه بسی نسبت است در ره فقر
نخست جان و دلم سوی او موجه شد
گرفت دست من و دامنش گرفتم من
ز بیعت و نظرش روی من در این ره شد
نهان نبود که او بود قطب روی جهان
ز داعی این سخن حق کجا مموه شد
از معاصران داعی جز شاه نعمهاﷲ ولی، کسانی را که داعی ذکری از ایشان کرده است، شیخ مرشدالدین ابی اسحاق. نظام الدین احمد اطعمه و سلطان ابوالعزعبداﷲ را، که بقرائن باید میرزا بایسنقر فرزند امیر تیمور گورکان باشد، میتوان نام برد. اما آثار داعی قسمتی منظوم است و بخشی منثور. آثار منظوم وی مشتمل است بر:
الف - مثنویهای ششگانه مشهور به سته ٔداعی بدین شرح: 1- مثنوی مشاهد دارای 537 بیت که به سال 836 به انجام رسیده است. 2- مثنوی گنج روان دارای 774 بیت و841 پایان پذیرفته. 3- مثنوی چهل صباح دارای 736 بیت و سال اتمام آن 834 است. 4- مثنوی چهارچمن که 910 بیت دارد و842 تمام شده است. 5- مثنوی چشمه ٔ زندگانی که دارای 768 بیت میباشد و سال اتمام آن 856 است. 6- مثنوی عشق نامه که 1666 بیت دارد وبسال 856 بفرجام برده است.
ب - دواوین: 1- قدسیات، مذیل به کتاب مناجات و نعت و منقبت، دارای 846 بیت. 2- واردات، منضم به او ترجیعات و قصاید و نظم عربی و ملمع و اشعار متنوعه ٔ بدیهیه. دارای 2613 بیت. 3- صادرات. مردف بشعر شیرازی موسوم به «کان ملاحت » دارای 1326 بیت.تاریخ سرودن دواوین سه گانه مؤخر بر سال 865 نیست زیرا در این سال خود شاعر بجمعآوری این اشعار اشارت کرده است. 4- سخن تازه. دارای 1067 بیت. 5- فیض مجدد که 2352 بیت دارد. دو قسمت اخیر پس از سال 865 سروده شده است و شاعر در دیباچه ٔ دواوین بدان تصریح کرده است. بر رویهم شاه داعی را در مثنویها و دواوین وسخن تازه و فیض مجدد 13658 بیت شعر است و سه بیت نیز در پشت نسخ کلیات وی ضبط است و دو بیت نیز در نامه ٔ دانشوران (ج 7 ص 151) در رثاء شاه نعمت اﷲ ولی به وی نسبت داده شده است. ساقی نامه ای نیز به وی نسبت داده اند مضبوط در نسخه ٔ ایندیا آفیس دیوان هندش 1298 امااز صحت انتساب و تعداد ابیات آن اطلاعی در دست نیست.ابیاتی نیز در رسالات نثری وی آمده است اما آثار نثری شاعر بسیار است وفرصت الدوله در آثار عجم آن آثار را تعداد میکند ولی از آن جمله فقط 16 رساله ٔ نثری ذیل در دست است به انضمام گلشن راز وی بنام نسائم الاسحار (نسخه ٔ کتابخانه ملک و نسخه ٔ مدرسه ٔ عالی سپهسالار شماره 323):
1- رساله ٔ راه روشن. 2- رسالهالکلمات الباقیه. 3- رساله ٔ نظام و سرانجام. 4- رساله ٔ کمیلیه ٔ ثانیه. 5- رسالهالمسمی بترجمهالاخبار العلویه. 6- رساله ٔ چهار مطلب. 7- رساله ٔ درالبحر. 8- رساله ٔ شجریه. 9- الرساله المسمی به اسوهالکسوه. 10- تاج نامه. 11- رساله ٔ تحریر معنی الوجود. 12- رسالهالمسمی بکشف المراتب. 13- رساله ٔبیان عیان. 14- رساله ٔ لطایف. 15- ترجمه ٔ رساله ٔ شیخ محیی الدین. 16- شرح بیت شیخ عطار. اما مقام شاعری داعی آنچه در شعر شاعری داعی مهم است، گذشته از دقت معانی در استواری کلام و فخامت الفاظ و صرفنظر از مشرب عارفانه و باریک اندیشی صوفیانه و جذبه ها و وجدها و حالهای او که خود جداگانه سرچشمه ٔ ذوق و شوق و دقت و رقت است دو نکته است: یکی آنکه شاعر شیرازی در عین ارادت ورزی به شاه نعمت اﷲ ولی پیرو مکتب والای مولوی است و در مثنوی سرایی همچون او گرم رو و پرشور سخن میراند و دست افشان و پای کوبان قول و غزل سرمیدهد و معانی باریک و مضامین بلند را هر چه ساده تر و شیرین تر در خلال عبارات و حکایات و امثال و قصص بروش مثنوی در «سته ٔ» خود، خاصه در مثنوی عشق نامه آبدار و جاندار ودلنشین بیان میکند. بیت ذیل اقراری است متواضعانه از پیروی ملای روم:
ای زبان آتشین خوش میروی
گرم وپرحالت بطرز مثنوی.
نکته ٔ دوم تفننی است که در مثنوی سرایی کرده است و جالب آنکه این تفنن در هر مثنوی از طرز دیگر است و گونه ٔ دیگر دارد مثنوی مشاهد او در حقیقت مشهد و مظهر تعدادی مطالب و عناوین و معانی عارفانه چون رضا و تسلیم و توحید و توکل و... است و در هر مشهدی قطعاتی آبدار و نغز، البته بصورت مثنوی به موضوع مورد بحث در آن مشهد اختصاص داده شده و سپس آن قطعات مثنوی به غزلی نغز وپرمعنی منتهی گردیده و همین ترتیب تا پایان مثنوی تکرار شده است. مثنوی گنج روان چند مقالت دارد و هر مقالت ابیاتی و بدنبال آن ابیات قطعه ای تحت عنوان مثال و حکایتی منظوم با نتیجه ای اخلاقی و عارفانه دارد. در هر یک از مثنویهای چهل صباح و چهارچمن و چشمه ٔ زندگانی نیز تفننی خاص و تغییر لون شاعری و شعرسرایی دیده میشود و آخرین مثنوی وی یعنی عشق نامه جان کلام استاد و غایت سخن پردازی او و ممتلی به افکار بلند و معانی باریک است و استاد را حال در غزلیات و قصاید و دیگر اشعار بهمین منوال است و غزلیات او با غزلیات عراقی و مولوی پهلو تواند زد. جان سخن اینکه شاه داعی عارف و شاعر نامی قرن نهم هجری مقامی ارجمند و اندیشه ای بلند و سخنی دلپسند دارد و در سلوک معنوی بقول ابوسعید ابی الخیر «یکسوبین و یکسان نگر» است و در شاعری و سخن پردازی پر از ذوق و ابتکار. و شعر و سخن وی زاییده ٔ قریحتی است خداداد. نثر وی نیز زیبا و فریبا است. حسن ختام را این غزل نغز وی نقل میگردد.
یا همه او یا همه ما ای عزیز
اینهمه خود را منما ای عزیز!
ما و تو و او همه زینجا برو
چون همه رفتند بیا ای عزیز!
سوی خرابات بخود میروی
نیست چنین راه فنا ای عزیز!
بیخبر از لذت جام فنا
مست دروغی ز بقا ای عزیز!
نیست به از طاعت پروردگار
گر نکنی میل ریا ای عزیز!
تا بتوان از پی شهوت مرو
الحذر از دام بلا ای عزیز!
داعی ما گفت حدیثی و لیک
تا چه کند سر قضا ای عزیز!
و نیز رجوع کنید به مقدمه ٔ کلیات شاه داعی چ دبیرسیاقی ج 1 و مقدمه ٔ کتاب شانزده رساله ٔ داعی.

داعی. (اِخ) از شاعران عثمانی و از معاصران سلطان محمدخان ثانی و از مردم قسطمونیه است و این بیت او راست:
ضرب آهم شوقدر سله لر ای ماه کوکی
حشره دک دونر ایسه کیتمیه بر ذره کوکی.
(قاموس الاعلام ترکی).

لغت نامه دهخدا

حل جدول

فرهنگ فارسی هوشیار

معادل ابجد

قافیه

عبارت های مشابه